Santa Clara Savaşı - Che Guevara'nın kronolojik hayat hikayesinden

1958 yılından...

 

30 Kasım: Batista’nın uçakları bütün bölgeyi bombaladı. Bir ordu birliği, Santa Lucia’ya doğru ilerliyor, bir başka birlik, Las Tunitas’ta direnişçi güçlerle çarpışıyordu. Ayrıca, bir ordu kolu Buenavista Çiftliği’nin olduğu yere kadar ilerlemişti.

 

Kasım: Escambray Dağları’ndaki harekatın sürdüğü bir buçuk aylık süre içersinde, Che sefer birliklerini yeniden düzene koydu, gerilla kolunu 26 Temmuz Hareketi güçleriyle birleştirdi. Milis ve kentsel yeraltı güçlerini komutası altına aldı. Askeri eğitim kampları düzenledi ve birçok kez diktatörlüğün garnizonlarına yapılan saldırıları yönetti.

 

Bu sırada, önemli bir görevi yerine getirmek için Las Villas’tan gelen genç devrimci Aleida March Torres ile tanıştı. O andan itibaren, savaşın sonuna kadar birbirlerinden ayrılmadılar. Birçok kasaba ve kentte sürdürülen çarpışmalara birlikte katıldılar.

 

1 Aralık: El Pedrero denilen küçük bir kentin yakınındaki Manaca Ranzola’da, Che damı sazlarla örtülü, eski bir okul binasında Harekatın Karargahı’nı kurdu. Buradan, birliklerini mevzilendiriyor ve talimatlar veriyordu. 13 Mart Devrimci Direktuarı hareketiyle birleştiklerini gösteren belgeyi imzaladı.

 

Düşman saldırısı karşısında, Başkomutan Fidel Castro’ya gönderdiği raporda, düşmanın ilerleme operasyonunun bütün savaş cephesi boyunca engellendiğini, ordunun büyük kayıplar verdiğini bildirdi.

 

Düşman saldırısına karşı, Sierra Maestra’daki tecrübelerinden yararlanıyor ve Fidel Castro’dan öğrendiği taktikleri kullanıyordu. Batista’nın o bölgede savaşan ordu kolu, bazukalar, havan topları ve uçakların desteğinde bin askerden oluşuyordu.

 

Che’nin komutasındaki birlikler, kentlere ulaşımı sağlayan yolları kesti ve öteki iletişim araçlarının düşman tarafından kullanımını önledi.

 

4 Aralık: Che’nin gerilla kolu, 8CR radyo istasyonundan yayına başladı.

 

Che’nin birlikleri, Sibanicu Köprüsü’nden geçişi durdurdu ve Trinidad’dan Sancti-Spiritus’a giden yolu kesti.

 

Gavilanes ve El Pedrero kentleri tahkim edildi, uçaksavar savunması teşkil edildi ve Caballete de Casa’da, Sierra Maestra’dakilere benzer bir kamp kuruldu. Bütün kulübeler, posta merkezi, yatakhane, mutfak, revir, silah deposu, sigara imalathanesi, depo, ayakkabı imal atölyesi, karargah, iletişim merkezi ve elektrik santrali olarak kullanıldı. Gerilla birliklerine yeni katılan acemiler için, Nico Lopez Askeri Eğitim Okulu kuruldu.

 

Che, bütün devrimci güçleri birleştirmek gibi büyük bir siyasi görevi üstlenmişti. Bütün bölgede, köylülük arasında siyasi çalışmaların yürütülmesini emretti.

 

9 Aralık: Radyo istasyonlarından yararlanarak, Camilo Cienfuegos ile bağlantı kuruyordu. Radyo yayınlarında şaka yapıyor ve şöyle konuşuyordu: “Saflarımızda, şimdi büyük bir sükunet hüküm sürüyor. Ama kısa bir süre sonra bazı güçlüklerle karşılaşacağımız kesin. Sizin, Fidel’e Santa Clara’yı almaya gideceğim dediğinizi duydum. Ama bu işi bana bırakmanızı tavsiye ederim. Siz bu bölgede kalın.”

 

13 Aralık: Che, haber alma kanalları aracılığıyla, diktatörlüğün zırhlı bir tren hazırladığını öğrenmişti. İki lokomotifi ve 19 vagonu olacaktı bu trenin. Bu tren roket atarlarla, havan toplarıyla, büyük namlulu toplarla silahlandırılacaktı. Vagonlara, büyük miktarda cephane yüklenecekti ve katar 400 asker taşıyacaktı.

 

15 Aralık: Sagua la Chica nehri üzerindeki köprü ulaşıma kapatıldı.

 

16 Aralık: Che diğer köprülerin de araç geçişine kapatılmasını ve ulaşımı sağlayan yolların kesilmesini emretti. Aynı gün, ülkeyi bir baştan bir başa aşan Carretera Central Yolu üzerindeki köprü yıkıldı ve Havana ile Santa Clara’nın doğrusundaki bütün kentler arasındaki ulaşım durduruldu.

 

Che, Fomento kentinden garnizon komutanına telefon ederek teslim olmasını önerdi.

 

18 Aralık: Üç günlük kuşatmadan sonra, Fomento kenti alındı. Che’nin ilk verdiği emir, doktorların yaralıları tedavi etmesi yönündeydi.

 

Batista ordusunda muvazzaf subay olan Perez Valencia, yıllar sonra şunları hatırlıyordu: “Che sert görünüşlüydü, ama tavırları kibar ve sempatikti. Bana öyle geliyordu ki, yenilenlere karşı, yanlış bir şey yapmış ve pişman olmuş kardeşleriymiş gibi davranıyordu.”(149)

 

Cuban kentinde, Che ilk kez kalabalık bir topluluk karşısında konuşma yaptı.

 

İki çocuğun öldürüldüğü Placetas’taki Kızıl Haç askeri doktoru yüzbaşıya, ordunun sivilleri top ateşine tutulmasından vazgeçmesine aracı olması için mektup yazdı.

 

21 Aralık: Cabaiguan ve Guayo kentlerindeki garnizonlara karşı aynı anda saldırıya geçilmesi için emir verdi. Saldırı başladıktan birkaç saat sonra, Guayo teslim oldu; ama Cabaiguan’daki çarpışmalar devam ediyordu.

 

Cabaiguan’da bir çatıdan atlarken, Che TV antenine takıldı ve saksı olarak kullanılan bir takım konserve kutularının üzerine düştü. Sağ gözünün üstünden iki santimetre uzunluğunda bir yara aldı ve bileği incindi.

 

Camilo Cienfuegos, Zulueta kentini aldı.

 

23 Aralık: Che, sabahın ikisinde, Cabaiguan Kilisesi‘nin papazı Antonio de La Mata’nın eşliğinde, barış görüşmesi yapmak üzere askeri garnizona gitti. Kısa bir süre sonra, askerler teslim oldu.

 

24 Aralık: Karargahını, Placetas’taki Tullenas Oteli’ne nakletti. 6 numaralı odada kalıyordu ve bürosu 22 nolu odadaydı.

 

25 Aralık: Che’nin birlikleri, Santa Clara’ya giden Carretera Central Yolu üzerindeki son engeli oluşturan Placetas’ı aldılar.

 

Che Yaguajay’a giderek Camilo Cienfuegos ile görüştü. Bu görüşmeyi, Narcisa Şeker Fabrikası’nda yaptılar. Che oraya vardığında, çevrede yaşayanlar yanına geldi, çünkü onu görmek ve selamlamak istiyorlardı. Camilo şöyle dedi: “Zaferi kazandıktan sonra, seni bir kafese koyup bütün ülkeyi dolaştıracağım. Sana bakmak isteyenlerden beşer sent para toplayacağım. Böylece de zengin olacağım.”(150)

 

26 Aralık: Che’nin birlikleri, Remedios ve Caibarien’i ele geçirdi; öteki birlikler Sancti-Spiritus, Yaguajay, Santo Domingo ve diğer kentleri aldılar.

 

Fidel, Che’ye bir mektup gönderdi. Mektupta şöyle diyordu: “Şimdi sana uzun bir mektup yazmaya zamanım yok, bunu yapma olanağına da sahip değilim, çünkü bir el fenerinin ışığında yazıyorum.

 

Savaşı kazandık, düşman bozguna uğradı. Oriente’de on bin askeri kuşatma altına aldık. Camagüey’dekiler de çevrildi. Bütün bunlar bizim çabalarımızın sonucu.

 

Las Villas’taki savaşın siyasi yönünün temel bir rol oynadığını kabul etmen gerekir.”

 

27 Aralık: Placetas’taki Tullenas Oteli’nin 22 numaralı odasında, gaz lambasıyla aydınlanan bir odada, Che, bugün Devrimin Komutanı olan Ramiro Valdes ile buluştu. Santa Clara’daki durumu değerlendirdi ve oraya gitmeye karar verdi.

 

Las Villas Central Üniversitesi’nden kentin krokisinin gönderilmesini ve oraya nasıl gelineceğinin gösterilmesini talep etti. Placetas’tan altı kilometre uzaklıktaki La Vallita’dan hareketle, az kullanılan, birbirine paralel birçok bölgeyi aşan ve üniversite kampusunun arkasında son bulan bir yolu izlemeye karar verdi.

 

8. Müfreze Kolu gece yarısına doğru yola çıktı.

 

28 Aralık: Sabahın altısında, Santa Clara Üniversitesi’nin bulunduğu yere vardılar. Che, pedagoji fakültesinde, karargahını ve sahra hastanesini kurdu. İki saat sonra, üniversiteden kente doğru yürüyüşe geçtiler.

 

Batista’nın hava kuvvetleri kentin dış mahallelerini bombalıyordu. Bir bomba doğumevi ve çocuk hastanesi olarak kullanılan binanın üzerine düştü ve civardaki sekiz evi yıktı. Diktatörün o bölgede çarpışan ordusu, zırhlı tren, tanklar ve uçaklarla desteklenen 3000 askerden oluşuyordu.

 

Bombalama, güneş batana kadar sürdü. Che, Genel Karargahın radyosunda bir konuşma yaparak, kentin halkını Direniş Ordusu’yla işbirliğine çağırdı. Kendi kuvvetlerini düzene soktu ve durum değerlendirmesi yaptı. Zırhlı trene en kolay saldırabilecekleri noktayı bulmak için, demiryolu rayında inceleme yaptı.

 

29 Aralık: Che, karargahını kente daha yakın bir yere taşıttırdı, böylece kamu çalışmaları bürolarına ve atölyelere daha yakın olmak istiyordu. Burası kentten bir kilometreden az mesafede, Camajuani yolu üzerinde bir noktaydı. Demiryolu raylarından bir kısmının sökülmesini emretti. Che’nin birlikleri kente girdi ve etrafa dağıldılar. Loma del Capiro denilen tepede, polis merkezine karşı operasyonlar başlatıldı.

 

Öğleden sonra saat üçte, tren yavaşlamaya başladı; bir kısım rayların söküldüğünden habersiz olarak, dört kilometre kadar yol aldı. Che bu olayı şöyle anlatır: “Şiddetli bir çatışma çıktı. Ellerinde Molotov kokteylleriyle askerler trenden atlıyorlardı. Çok iyi korunmuşlardı, ama ancak uzun mesafeden, rahat bir mevziden ateş etmek istiyorlardı. Karşılarındaki hasmın savunmasız olmasını istiyorlardı. Bunlar Kuzey Amerika’ya Avrupa’dan ilk gelenlerin, o bölgede yaşayan yerlilere karşı yaptıkları gibi savaşmayı tercih ediyorlardı. Yakındaki noktalardan ve bitişik vagonlardan yanan gaz dolu şişeleri atan adamlar yüzünden, askerlerin zırhlı treni fırın gibi kızgın bir hale gelmişti.”(151)

 

Uluslararası haber ajansları Che’nin öldüğünü duyurdu.

 

30 Aralık: Kentin birçok önemli noktasında, çarpışmalar devam ediyordu. Buralar, 31. Takım’ın Los Caballitos’ta bulunan kışlası ve elektrik santraliydi. Bu konuda, Che şunları yazmıştı: “Elektrik santrali alındı, kentin kuzey batı kesimi de ele geçirildi. Santa Clara’nın artık devrimin elinde olduğu radyo yayınıyla halka duyuruldu. Bu raporda, Las Villas Silahlı Kuvvetleri’nin başkomutanı olarak, Küba halkına, Yüzbaşı Roberto Rodriguez’in öldüğünü üzüntüyle bildirdim. El Vaquerito dediğimiz Roberto Rodriguez, İntihar Mangası’nın komutanıydı ve ölümle oyuncak gibi oynardı. Özgürlük savaşında, binlerce kez ölümle karşılaşmış ve en sonunda ölüm onu elimizden almıştı.”(152)

 

Direniş Ordusu’nun radyosu, zırhlı trenin alındığını bildirdi:

 

“Çok önemli haber: 8. Müfreze Kolu, Las Villas’ta zafer kazandı. Santa Clara yakınlarında, diktatörün zırhlı treni, 400’den fazla silahıyla zapt edildi.

 

Ernesto Guevara’nın komutasındaki birlikler, tiranlık ordusunun zırhlı treniyle birlikte, 300 tam teçhizatlı askeri ele geçirdiler. İki vagon, dinamit ve bol miktarda savaş malzemesiyle doluydu, bunlar arasında birçok bazuka ve mühimmat da bulunuyordu.”

 

31 Aralık: Che, düşmana karşı, savaşın kesin sonucunu belirleyecek son bir saldırıya geçilmesini önerdi. Emniyet müdürlüğü, eyalet valiliği ve hapishane, Direniş Ordusunun eline geçti. Siyasi mahkumlar serbest bırakıldı, adli suçlular da kargaşalıktan yararlanarak bir duvarı yıkıp kaçtılar.

 

Camilo Cienfuegos, Yaguajay’ı kurtardı.

 

Leoncio Vidal Kışlası askerleri üzerine baskı uygulanıyordu. Santa Clara’da, Gran Hotel civarında çarpışmalar sürüyordu.

 

Gece yarısı, ele geçirilecek üç yer kalmıştı: Bunlar, Gran Hotel, 31. Takım’ın garnizonunun bulunduğu karargah ve Leoncio Vidal Kışlası’ydı.

 


 

Çeviren: Nadiye R. Çobanoğlu

 

Not: Yar Yayınları’nın Cesur Bir Adam (Che'nin Kronolojik Hayat Hikayesi) kitabından alıntıdır. Her hakkı saklıdır.

Kapat